Zamek w Niedzicy

Zwiedzanie z dziećmi zamku w Niedzicy

Leżąca u podnóży pienińskich szczytów Niedzica, to jedna z największych atrakcji turystycznych w południowej części województwa małopolskiego. Jej prawdziwą perełką jest malowniczo położony na skale zamek. W sezonie odwiedzają go tłumy turystów, często także z innych krajów. Co ich przyciąga? Przekonajcie się sami.

Niedzicki zamek kiedyś znany był pod nazwą zamek Dunajec. Budowla stoi na wapiennym wzgórzu wznoszącym się na wysokość 566 m i oddalona jest o 300 m od rzeki Dunajec. Niewątpliwie tym, co wyróżnia zamek w Niedzicy, jest właśnie jego niesamowite, malownicze położenie, a rozciągające się z tarasów widokowych krajobrazy, aż zapierają dech. Ale to nie tylko jedno z najpiękniejszych miejsc w Polsce. Wewnątrz znajdziemy ciekawe muzeum, a stare zamkowe mury kryją w sobie niezwykłe legendy i historie o prawdziwych duchach. Poznajcie wielowiekowe dzieje i najciekawsze opowieści o zamku w Niedzicy. 

Węgierska twierdza – historia zamku w Niedzicy

Zamek Dunajec został wzniesiony w 1 poł. XIV wieku przez Kokosza Berzewiczego. Musicie przyznać, że jego pierwszy właściciel miał bardzo oryginalne imię i nazwisko. A to dlatego, że był Węgrem, a sam zamek leżał na terytorium tego kraju, tuż przy granicy z Polską i pełnił rolę granicznej twierdzy. Takie samo zadanie, tylko że po Polskiej stronie, miał niedaleki zamek w Czorsztynie. W średniowieczu niedzicka strażnica była bardzo ważnym miejscem, gdzie spotykali się przedstawiciele polskich i węgierskich królów, żeby rozwiązywać spory pomiędzy tymi państwami.

Przez lata zamek należał do kolejnych potomków węgierskiej rodziny Berzeviczych, następnie przeszedł w ręce żupana spiskiego, Emeryka Zápolyi. Żupan to średniowieczny urzędnik administracyjny w krajach słowiańskich. W imieniu suwerena zarządzał on obszarem nazywanym żupą. W Polsce urząd ten oznaczał wysokiego dostojnika królewskiego. Z czasem tytuł ten skrócono do używanego do dziś słowa „pan”.

Emeryk Zápolya był dziadkiem polskiej królowej Barbary, pierwszej żony króla Zygmunta Starego. Z rodziną spokrewniony był też Jan Zápolya, który został królem Węgier. Stało się to w dużej mierze dzięki pomocy polskiego dyplomaty, Hieronima Łaskiego, który w dowód wdzięczności za tę pomoc dostał właśnie Niedzicę. Być może zamek dłużej pozostałby w rękach rodziny Łaskich, gdyby nie syn Hieronima, Olbracht, który znany był z hulaszczego trybu życia. Najpierw zastawił posiadłość, a potem sprzedał ją Jerzemu Horváthowi. Ten ostatni przebudował surową, średniowieczną twierdzę i uczynił z niej piękną, renesansową rezydencję. 

Następni właściciele to włosko-węgierska rodzina Giovanellich. Byli bardzo pobożni, a swoje pieniądze przekazywali głównie na kościoły. Nie dbali o zamek, wiec budowla szybko popadła w ruinę. Zatroszczył się o nią dopiero kolejny właściciel, Andrzej Horváth. Odbudował salę balową, a huczne bale i różne imprezy, które tam urządzał, rozsławiły zamek na całe Węgry.

Od 1858 roku właścicielami niedzickiego zamku została węgierska rodzina szlachecka – Salamonowie. Choć po I wojnie światowej zamek został włączony w granice Polski, mieszkali oni tam aż do II wojny światowej. W 1943 roku z niedzickiego zamku wyjechała ostatnia właścicielka, hrabina Ilona Bethlen Salamon.

Po II wojnie światowej zamek był zdewastowany. W 1950 roku opiekę nad budowlą objęło Stowarzyszenie Historyków Sztuki, które czuwa nad nią do dziś. Zajęto się inwentaryzacją i odnowieniem wnętrz, a w 1963 roku rozpoczęło działalność muzeum.

♦  ♦  ♦  ♦  ♦

♦  ♦  ♦  ♦  ♦

Zamek dziś – co można zobaczyć w Niedzicy?

Sam zamek składa się z trzech części – najstarszy jest tzw. zamek średni, nieco później, w okresie renesansu dobudowano do niego kolejne części, które utworzyły zamek dolny, a najpóźniej, w XVIII wieku powstał zamek górny. 

Choć Niedzica to niewielka wieś, jeśli chcecie zaparkować samochód pod samym zamkiem, lepiej przyjechać tu rano. Później może już nie być wolnych miejsc. Na zwiedzanie z niemowlakiem warto zaopatrzyć się w chustę lub nosidło, ponieważ schody uniemożliwiają wygodne poruszanie się z wózkiem.

Aleją dochodzimy do zamku. Za bramą wejściową i sienią zobaczymy dziedziniec zamku dolnego. Wokół niego mieszczą się pokoje gościnne, w których można spędzić noc na zamku! Wyższe części budowli to muzeum, gdzie prezentowane są dawne wnętrza oraz historia regionu spiskiego.

Punktem wyjścia do zwiedzania komnat jest brukowany dziedziniec, otoczony przez reprezentujące różne style architektoniczne budynki gospodarcze. W części muzealnej zobaczymy tzw. Izby Pańskie. W ich skład wchodzą izba żupana spiskiego, izba straży, sypialnia żupana oraz sala myśliwska. Można też zobaczyć jak wyglądały komnaty mieszkalne ostatnich właścicieli zamku – rodziny Salamonów, w których zgromadzono przedmioty z XVI-XIX wieku. 

Zamkowe wnętrza pełne są wspaniałych mebli, zegarów, wypchanych zwierząt, dzieł sztuki, dokumentów historycznych, kolekcji broni. Ciekawostką jest niezwykłe, ozdobne krzesło, pełniące rolę toalety. Jak widać dawni mieszkańcy zamku załatwiając swoje potrzeby fizjologiczne, mogli się naprawdę poczuć jakby siedzieli na tronie. Na wystawie znalazły się też obiekty odnalezione podczas prac archeologicznych na zamku oraz stare fotografie, które pozwalają prześledzić, jak zmieniało się zamczysko na przestrzeni lat.

Dodatkową atrakcją zamku są tarasy widokowe, z których rozciągają się wspaniałe widoki na zalew, zaporę, ruiny zamku w Czorsztynie oraz okoliczne szczyty. Można dostać się tam drewnianymi schodami. Kolejna brama w górnej części zamku prowadzi do lochów, które kryją w sobie wiele tajemnic. Służyły za piwnice, ale też za więzienie. Zobaczymy tam jak wyglądała dawna izba tortur. 

Niedzickie duchy i legendy

Jak na prawdziwe zamczysko przystało, w Niedzicy można spotkać kilka duchów. 

Na zamkowym dziedzińcu można czasem spotkać przechadzającą się parę - to Brunhilda i Bolesław. Książę Bolesław miał już tak dość swojej zrzędliwej, niemiłej i wiecznie go krytykującej żony, że pewnego razu, po kolejnej awanturze, nie wytrzymał i wepchnął irytujące babsko do studni. Szybko jednak poczuł wyrzuty sumienia. Zaczął chodzić wokół studni i przepraszać żonę za swoją porywczość. W końcu z wnętrza studni odezwał się grobowy głos, który powiedział: „Wybaczam ci łysy Bolesławie”. Książę poczuł się nieco lepiej, jednak zastanowiło go, dlaczego duch małżonki nazwał go łysym. Zrozumiał to dopiero na drugi dzień, kiedy znalazł swoje włosy na poduszce, a w lustrze zobaczył łysą głowę. 

Zamek w Niedzicy ma też swoją Białą Damę. To inkaska księżniczka Umina. Legenda mówi, że pod koniec XVIII wieku na zamku i w okolicy rezydowali Inkowie, którzy uciekli przed hiszpańskimi prześladowaniami. Umina szukała tu nie tylko schronienia, ale chciała także ukryć skarb przeznaczony na sfinansowanie powstania w Hiszpanii. Niestety została zasztyletowana przez chciwych oprawców. Legenda o Uminie wiąże się z odkryciem, którego dokonano na zamku po II wojnie światowej. Odnaleziono tu inkaskie kipu – to rodzaj zapisu informacji pismem węzełkowym. Podobno w ten sposób zapisane zostały informacje o ukrytym skarbie Inków. Nikt go jednak do tej pory jeszcze nie odnalazł.

Spichlerz i wozownia – dawne pojazdy i sztuka ludowa

Oprócz zamku, w jego niedalekim otoczeniu znajdują się jeszcze dwa ciekawe obiekty, które warto zwiedzić. Jednym z nich jest wozownia, do której można wejść w cenie biletu do zamku. Ekspozycja została urządzona w 2006 roku, w pomieszczeniu gdzie kiedyś składowano opał. Nie powinniście mieć problemu z trafieniem. Wozownia znajduje się zaraz przy zamkowym parkingu.

W środku zgromadzono zabytkowe pojazdy z lat 1900 – 1939. Wprawdzie w tamtych czasach samochody już istniały, jednak należały do rzadkości i zazwyczaj jeżdżono pojazdami, do których zaprzęgano konie. W niedzickiej wozowni można zobaczyć bryczki z Wytwórni Braci Buraków z Kielc, stare sanie oraz inne pojazdy z dawnych Kresów Wschodnich. 

Dodatkowo płatną atrakcją jest spichlerz, czyli miejsce gdzie kiedyś przechowywano zboże. Znajdziecie go około 150 m od zamku, po przeciwnej stronie drogi. To drewniany budynek, który powstał pod koniec XVIII wieku, nieco zmodyfikowany w XIX wieku. Należy do nielicznych tego typu zabytków zachowanych na swoim miejscu, praktycznie w niezmienionej formie. Wybudowano go wśród zabudowań gospodarczych zamku. 

We wnętrzu spichlerza można oglądać stałą wystawę Sztuki Ludowej Spisza – obiekty pochodzą z XIX wieku oraz dwudziestolecia międzywojennego. Zobaczymy jak kiedyś wyglądały izby mieszkalne w tym regionie, przekonamy się jak żyli na co dzień ludzie i obejrzymy pamiątki, które po sobie pozostawili. 

Ciekawostki o zamku w Niedzicy

Zamek w Niedzicy od lat pobudza wyobraźnię różnych twórców – pisarzy, malarzy czy filmowców. Występuje w powieści przygodowej Agi Paszkot „Ciotka, licho i niedzickie zamczycho”. Kręcono tu film „Zemsta” na podstawie komedii Aleksandra Fredry oraz „Mazepa” zaadaptowany w oparciu o dramat Juliusza Słowackiego. Tajemnicza atmosfera i stuletnie mury zamku dodały klimatu serialowi „Wakacje z duchami” na podstawie książki Adama Bahdaja.

Dzieci mogą już nie znać serialu „Janosik”, ale dorośli na pewno doskonale go pamiętają. W nim też pojawiał się zamek Dunajec. Co więcej miejsce to było nieprzypadkowe. Według jednej z legend, podobno w niedzickich lochach więziono tego prawdziwego Janosika, który był pierwowzorem serialowej postaci. Nie zabawił on jednak długo w zamkowym więzieniu. Podobno zerwał łańcuchy, którymi był przykuty do ściany, wywarzył ciężkie drzwi i uciekł z powrotem w góry.

Górujące nad zielonymi drzewami, kamienne bryły zamku w Niedzicy, odbijające się w wodach jeziora, stanowią niesamowicie malowniczy widok, który aż zapiera dech.  Widok na budowlę uznawany jest za jeden z najpiękniejszych krajobrazów w naszym kraju. Często zdobi widokówki, okładki książek i zeszytów. W latach 70. XX wieku znalazł się też na znaczku pocztowym. 

Na skraju dziedzińca górnego zamku znajduje się niezwykła studnia. Została ona wykuta w litej, wapiennej skale i ma głębokość ponad 60 m. Według legendy doskonale nadaje się do sprawdzenia wierności swojego wybranka. Wystarczy go poprosić, aby spojrzał na dno studni i wypowiedział imię swojej ukochanej. Jeśli nie był wobec niej do końca uczciwy, za karę niebawem wyłysieje.  

Nie tylko zamek - co jeszcze można zobaczyć w okolicy?

Nie tylko sam zamek, ale także jego okolica warta jest uwagi. Niedzica, choć niewielka, jest znaną wsią letniskową. Można tu znaleźć wiele ośrodków wypoczynkowych, a w okolicy liczne szlaki rowerowe i piesze. W okolicy zamku znajdziecie też wiele straganów z regionalnymi pamiątkami.

Do największych atrakcji turystycznych Niedzicy, oprócz zamku Dunajec, należy niewątpliwie zapora na Jeziorze Czorsztyńskim. To najwyższa ziemna zapora w całej Polsce uszczelniana gliną. Ma ona 56 m wysokości. Można stąd zobaczyć niesamowity widok na niedzicki zamek i jego okolicę, która naprawdę jest przepiękna. Przy dobrej pogodzie zobaczymy nawet panoramę Tatr. 

Ciekawą opcją, zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych, będzie wycieczka promem po Jeziorze Czorsztyńskim. Można przepłynąć na drugą stronę, gdzie naprzeciwko zamku Dunajec wznosi się zamek w Czorsztynie. Niestety nie zachował się on tak dobrze i dziś możemy podziwiać tam jedynie malownicze ruiny. 

Wyprawa do zamku w Niedzicy to dobry pomysł na jednodniową, rodzinną wycieczkę. Trzeba przyznać, że sam zamek robi wrażenie, a opowieści o mieszkających tu duchach budzą dreszczyk emocji. Spokojna i obfitująca we wspaniałe widoki okolica zachęca do odpoczynku i spacerów. Z powodzeniem można też zatrzymać się tu na dłuższe wakacje i oprócz zwiedzania zamku spędzić miło czas nad jeziorem lub na górskich szlakach. 

WSZYSTKIE PRAWA ZASTRZEŻONE

Portal DziecioChatki.pl