Rozpoznawanie drzew z dzieckiem

Rozpoznawanie z dzieckiem polskich drzew

Wędrując po Polsce z dziećmi, spotykacie po drodze wiele gatunków drzew. To świetna okazja, aby nauczyć maluchy rozpoznawania poszczególnych gatunków.

Sudecki las

Na poszukiwanie drzew możecie śmiało ruszyć w niższe partie gór. Część niewysokich gór jest zalesiona aż po same szczyty. Zamiast narzekać, że “nic nie widać” i że “drzewa wszystko zasłaniają” - można się skupić właśnie na nich. Warto również odwiedzić puszcze i lasy na nizinach (sporo Drzewnych Rekordzistów rośnie w Puszczy Białowieskiej). Niektóre gatunki drzew bez trudu odnajdziecie w miejskich parkach i ogrodach.

Przeczytajcie zatem razem z dziećmi krótką opowieść o drzewach, a później pakujcie plecaki i ruszajcie w Polskę.

Buk

Drzewo liściaste

Występowanie: niższe partie Sudetów, np. Góry Opawskie

Cechy charakterystyczne: szara, gładka kora, bukowe orzeszki

Ciekawostka: sprytniejszy od dzika

 Liście buka

To drzewo nie lubi wysokich górskich szczytów, woli niżej położone tereny, gdzie nie połamie go wiatr. Buki spotkacie nawet w tej malutkiej i niepozornej części Sudetów - w Górach Opawskich, a także w niższych partiach Sudetów Środkowych i Zachodnich.

♦  ♦  ♦  ♦  ♦

♦  ♦  ♦  ♦  ♦

Pan Buk jest wysoki i chudy jak tyczka. To dlatego, że rośnie w strasznym ścisku i wyciąga szyję w stronę słońca. Kiedy już mu się uda dosięgnąć do słonecznych promieni - rozpościera szerzej swoją koronę z liści i wygrzewa się z przyjemnością. Liście są niewielkie i raczej niepozorne, łatwo je pomylić z liśćmi grabu. Pana Buka poznacie przede wszystkim po pięknej, gładkiej korze w kolorze szarym. Ten elegant nie narzeka na zmarszczki nawet w sędziwym wieku (a może żyć nawet 350 lat).

 Las bukowy w dolnych partiach Gór Orlickich

Spacerując jesienią po buczynie (czyli bukowym lesie) możecie znaleźć pod nogami niewielkie, brązowe orzeszki - bukowe owoce. To prawdziwy przysmak dzików, leśnych żarłoków. Buki przechytrzyły jednak dziki, aby głodomory nie wyjadły wszystkich orzeszków. Przez kilka lat oszczędzają siły, by w jednym roku wyprodukować ogromną ilość brązowych owoców.

Dziki ucztują wtedy do woli, a mimo wszystko nie zjadają wszystkiego. Z ocalałych orzeszków rosną malutkie Buki. Dziki, zachęcone ucztą, z optymizmem patrzą w przyszłość, a tymczasem za rok czeka je rozczarowanie. Buki w kolejnym sezonie będą odpoczywać i zbierać siły. Zaowocują równie obficie dopiero po kilku latach.

Świerk

Drzewo iglaste

Występowanie: wyższe partie Sudetów, np. Karkonosze, Góry Orlickie

Cechy charakterystyczne: ostre igły rosnące dookoła gałęzi i długie, zwisające szyszki

Ciekawostka: często wykorzystywany jako choinka bożonarodzeniowa - pięknie pachnie

Młode pędy świerkowe

Ich zapach przywodzi na myśl Boże Narodzenie - to zapach choinki, na którą często wybiera się właśnie pięknie pachnące Świerki Pospolite. W naturalnym środowisku Świerki spotkacie w wyższych partiach Sudetów. Są przyzwyczajone do mrozów i trzymają się dzielnie podczas wichury. Szybko rosną i dlatego są chętnie sadzone przez leśników nawet w nieco niższych partiach gór niż zwykły mieszkać w stanie dzikim.

Jak rozpoznać taki “posadzony las”? Wydaje się on bardziej uporządkowany, czasami nawet można wypatrzeć, że drzewa stoją w rzędach, niczym żołnierze na paradzie.

 Świerki w rzędach jak żołnierze na (zimowej) paradzie

“Dorosły” Pan Świerk, rosnący w gęstym lesie, jest chudy i wysoki, a swoje gałęzie układa na kształt w połowie złożonego parasola. Nadaje mu to nieco smętny wygląd, ale takie ułożenie gałęzi to praca zespołowa. Woda deszczowa, spływająca po gałęziach Pana Świerka, podlewa jego sąsiadów, a z kolei oni podlewają Pana Świerka. Świerkowy pień jest szarobrązowy i chropowaty – ma głębokie „zmarszczki”.

Chropowaty pień świerka

Nieco wyżej, na górskich grzbietach, Świerki rosną wolniej, ale mają grubszy pień i solidniejszą posturę. To dlatego, że muszą zmagać się z silnym wichrem, który próbuje połamać ich gałęzie, zimą przy okazji oblepiając je ciężkim śniegiem i lodem.

 Świerki oblepione śniegiem i lodem - Góry Bialskie

Kiedy wiosna roztapia śnieg i lód, ukazują się zielone świerkowe igły, rosnące wokół gałązek - z każdej strony. Kora świerkowa jest szarobrązowa i bardzo chropowata. Duże świerki wytwarzają podłużne szyszki, zwisające z gałęzi niczym sople lodu.

Szyszki na gałęzi Świerka

W szyszkach kryją się nasionka, z których wyrosną małe drzewka. Mokre szyszki zamykają się trzymają nasionka w zamknięciu - deszcz to nie najlepsza pora na podróże. Kiedy jest ciepło i sucho, łuski szyszek otwierają się i nasionka, wyposażone w specjalne skrzydełka, mogą pofrunąć na wietrze i znaleźć dla siebie miejsce nawet dość daleko od Świerka - Rodzica.

Sosna

Drzewo lub krzew iglasty

Występowanie: gleby piaszczyste, sąsiedztwo skał piaskowcowych, np. Góry Stołowe, Kosodrzewina – ponad granicą lasu regla górnego

Cechy charakterystyczne: bardzo długie igły, szyszki jak rozczapierzone kule

Ciekawostka: z młodych pędów sosny można parzyć smaczną herbatkę lub przygotować syrop na przeziębienie

 Malutka sosna - Góry Stołowe

Sosna Zwyczajna to w Polsce bardzo popularne drzewo. Rośnie nad morzem, rośnie w Wielkopolsce i na Mazowszu. Spotkacie ją także w Sudetach. Sosny lubią piaszczyste gleby, dlatego w górach najłatwiej znaleźć je w pobliżu skał piaskowcowych. Chyba najbardziej znanym miejscem w Sudetach, gdzie znajdziecie i piaskowce i Sosny, są Góry Stołowe.

W wyższych partiach Sudetów spotkacie także specjalny gatunek Sosny o pokroju krzewu – to Kosodrzewina, od nazwy której określa się piętro górskiej roślinności ponad lasem regla górnego i poniżej hal.

 Sosny i piaskowce w Górach Stołowych

Pani Sosna, w każdej odmianie, ma bardzo długie igły, dzięki którym rozpoznacie ją bez problemu. Młode drzewka mają na pniu dość gładką korę, przypominającą papier, te starsze mogą pochwalić się rudą korą złożoną z wielu warstw.

 Sosnowy las - Góry Stołowe

Szyszki Sosny są mniejsze od świerkowych. Sucha szyszka tworzy nastroszoną kulę, mokra “zamyka się”, tworząc z jednej strony spiczasty czubek.

 Szyszki Sosny Zwyczajnej (małe) i ogrodowej Sosny Czarnej (duże)

Jeśli przyniesiecie sosnową szyszkę do domu, możecie wiele razy zmieniać jej kształt. Wystarczy, że zanurzycie szyszkę na pół godziny w szklance wody, a “zamknie się”. Po wysuszeniu (tu potrzeba więcej czasu) szyszka z powrotem rozczapierzy swoje grube łuski. Czy podobnie zachowują się szyszki świerkowe? Tak, jednak na tych sosnowych lepiej widać przemianę.

Modrzew

Drzewo iglaste

Występowanie: wyższe partie Sudetów, np. zbocza Jagodnej w Górach Bystrzyckich

Cechy charakterystyczne: igły rosnące w pęczkach i opadające na zimę, małe szyszki

Ciekawostka: drewno modrzewia jest twarde i dość odporne na wodę – kiedyś służyło do budowy mostów

Gałęzie Modrzewia - Góry Orlickie

Ten rozczochrany kuzyn Sosny chętnie rośnie w górach, spotkacie go bez trudu w całych Sudetach Środkowych oraz Sudetach Zachodnich. Naprawdę sporo Modrzewi rośnie na zboczach Jagodnej - najwyższego szczytu Gór Bystrzyckich.

Malutki modrzew - Góry Stołowe

Pan Modrzew jest niezłym oryginałem wśród drzew iglastych. Wydaje się mocno roztargniony - przed każdą zimą gubi wszystkie igły.

 Modrzew pozbawiony igieł zimową porą - Góry Izerskie

Na szczęście wiosną wyrastają mu nowe! Świeże igiełki są mięciutkie i jasnozielone, dopiero z czasem robią się nieco twardsze i ciemniejsze. Jesienią igły zmieniają kolor na żółty - dzięki czemu Modrzewie łatwo wypatrzeć wśród zielonych Świerków.

Jak każde drzewo iglaste - Pan Modrzew ma szyszki. Są one mniejsze od tych świerkowych, a nawet od sosnowych i rosną zawsze ku górze. Modrzewiowe szyszki są bardzo dobrze przytwierdzone do gałęzi, dlatego można znaleźć na ziemi suche gałązki wciąż z szyszkami.

 Gałązki i szyszki modrzewiowe

Z wilgotnych, giętkich gałązek można upleść wianek, ale drewno modrzewiowe od lat służyło ludziom do poważniejszych celów, na przykład budowy mostów. To dlatego, że jest twarde i dość odporne na wodę.

Brzoza

Drzewo lub krzew liściasty

Występowanie: na obrzeżach lasów, a Brzoza Karłowata - na torfowiskach

Cechy charakterystyczne: biała kora na pniu (nie zawsze!), cienkie, wiotkie gałęzie z małymi listkami

Ciekawostka: Brzoza Karłowata w Sudetach to pozostałość po epoce lodowcowej

Charakterystyczne pnie brzóz o białej korze

Tę elegantkę (często o białej korze na pniu, choć nie jest to reguła) spotkacie w różnych miejscach w Polsce. W Sudetach, na obrzeżach lasów, można zobaczyć m.in. Brzozę Brodawkowatą. Charakterystycznym gatunkiem Brzozy, jaki można wypatrzeć na sudeckich torfowiskach, jest Brzoza Karłowata.

To maleństwo właściwie nie zalicza się do drzew (jak inne brzozy), a do krzewów. Jej naturalnym środowiskiem jest tundra, położona daleko, na północnych krańcach Europy i Azji. Występowanie Brzozy Karłowatej w Polsce jest śladem po epoce lodowcowej, kiedy surowy klimat (właściwy dla Dalekiej Północy) opanował również Europę Środkową.

Brzozę Karłowatą możecie spotkać na Torfowisku pod Zieleńcem - w Górach Bystrzyckich

Tę piękność, rzadko spotykaną w Polsce, znajdziecie na torfowiskach w Górach Izerskich (Torfowisko Doliny Izery) i w Górach Bystrzyckich (Torfowisko pod Zieleńcem). W tym ostatnim miejscu najłatwiej jest wypatrzeć „mieszańce” Brzozy Karłowatej i Brzozy Brodawkowatej, osiągające 2 -3 metry wysokości.

 Skarłowaciałe brzozy na obrzeżach Torfowiska pod Zieleńcem

Pani Brzoza Karłowata jest nieduża (ok. 1 metr wysokości), chudziutka i lekka. Rośnie na terenach podmokłych, gdzie wysokie i ciężkie drzewo po prostu by utonęło pod własnym ciężarem. Pędy Brzozy Karłowatej są czarne. Uroku dodają im cienkie, giętkie gałązki o małych listkach.

Jarzębina (Jarząb Pospolity)

Drzewo lub krzew liściasty

Występowanie: niemal w całych Sudetach, także w wyższych partiach

Cechy charakterystyczne: owoce w postaci czerwonych kulek, rosnące w kiściach – przysmak wielu ptaków

Ciekawostka: surowe owoce są niejadalne dla ludzi, ale stają się jadalne po przemrożeniu lub zanurzeniu we wrzątku (blanszowaniu)

Jarzębiny na grzbiecie Gór Orlickich

To niewielkie drzewo lub krzew spotkacie w wielu miejscach. Lubi dobrze przepuszczalne, piaszczyste gleby. Niestraszne jej zarówno zanieczyszczenie powietrza, jak i niskie temperatury oraz trudne, górskie warunki. Chętnie rośnie nawet w wyższych partiach Sudetów, sąsiadując z drzewami iglastymi, a nawet z Kosodrzewiną.

Jarzębina może osiągnąć wysokość 15 metrów, jednak w górach raczej spotkacie niższe okazy. W wyższych partiach Sudetów, w piętrze kosodrzewiny, spotkacie jej krzewiaste odmiany. Liście jarzębiny są określane jako pierzaste – każdy składa się z kilku osobnych listków. Jesienią pięknie się przebarwiają – na żółto, pomarańczowo, a nawet czerwono. Wiosną Jarzębina kwitnie na biało – kwiatostany przypominają kształtem baldachimy lub spadochrony. Jesienią możecie podziwiać jej czerwone lub pomarańczowe, okrągłe, niewielkie owoce, które stanowią pożywienie dla wielu gatunków ptaków.

 Czerwone owoce Jarzębiny

Sami nie próbujcie jednak surowych owoców Jarzębiny – dla ludzi są niejadalne, ze względu na trujący składnik – kwas parasorbowy. Na szczęście można owoce zamrozić lub zblanszować (wrzucić do wrzątku), aby pozbyć się trującego kwasu. Dzięki temu można z nich robić dżemy i soki. Owoce Jarzębiny można też nawlec na nitkę, ususzyć i nosić jako korale.

Dąb

Drzewo liściaste

Występowanie: cała Polska (z wyjątkiem gór i wybrzeża), większe skupiska w Puszczy Białowieskiej i Puszczy Boreckiej

Cechy charakterystyczne: potężna postura, żołędzie

Ciekawostka: święte drzewo według wierzeń ludów celtyckich i słowiańskich

To kuzyn Buka, jednak potężniejszy od niego i cieszący się większym szacunkiem. W Polsce chętnie rosną Dęby Szypułkowe, a najsłynniejszym z nich jest Dąb Bartek z województwa świętokrzyskiego - mający status pomnika przyrody (podobno liczy sobie ponad 600 lat). Dąbrowy, czyli lasy dębowe, spotkacie w Puszczy Białowieskiej i Puszczy Boreckiej, w południowej Wielkopolsce i na Nizinie Śląskiej. Pojedyncze okazy rosną niemal w całym kraju - te najstarsze mają status pomników przyrody.

Znacie określenie “chłop jak dąb”? Oznacza ono wysokiego i szerokiego w barkach mężczyznę. I właśnie taki jest Pan Dąb - wysoki (osiąga nawet 50 metrów wysokości) i rozłożysty - budzi szacunek i uznanie. Kiedy podejdziecie bliżej do tego olbrzyma, zobaczycie ciemnozielone liście o brzegach układających się w “falę”, które jesienią przebarwiają się na żółto i brązowo.

 Liście Dębu

Z pewnością kojarzycie dębowe orzechy - czyli żołędzie. Są podłużne i mają zabawne czapeczki - świetnie nadają się do produkcji ludzików. Latem są w kolorze zielonym, jesienią dojrzewają i stają się brązowe.

Dęby - jako potężne drzewa, dzielnie stawiające czoła piorunom i żyjące setki lat - były w minionych czasach uznawane za święte. Dawni Słowianie i Celtowie upatrywali w nich siedzib swoich najważniejszych bogów. Do tej pory te drzewne olbrzymy otaczane są szacunkiem - a ich wizerunki bywają wykorzystywane w heraldyce, choćby w herbie miasta Wałbrzych. Dębowe drewno jest twarde i odznacza się ładnym rysunkiem - produkuje się z niego luksusowe meble, a te tańsze (np. sosnowe) okleja się dębowym fornirem, aby dodać im szyku i trwałości.

Grab

Drzewo liściaste

Występowanie: lasy liściaste w całej Polsce, Graby nie trzymają się razem i rosną w rozproszeniu

Cechy charakterystyczne: pofałdowany pień, niewielkie liście podobne do bukowych, ale z ząbkami na brzegach

Ciekawostka: twarde drewno Grabu wykorzystuje się do produkcji młoteczków fortepianu i pałeczek perkusyjnych

W Polsce w stanie dzikim występuje tylko jeden gatunek tego drzewa: Grab Pospolity. Zamieszkuje on lasy liściaste na polskich wyżynach i nizinach, a także w niższych partiach gór (lasy regla dolnego), np. Bieszczadów. Najwyższy Grab w Polsce, a nawet w Europie (ok. 34 metry) rośnie w Puszczy BIałowieskiej.

Pan Grab ma niewielkie liście, nieco podobne do bukowych. Czym różnią się liście Grabu Pospolitego i Buka? Brzegami. Grab ma liście o krawędziach “wyciętych w ząbki”. Grabowy pień jest natomiast fantazyjnie pofalowany, a jego kora nie posiada głębokich “zmarszczek”, ale jest chropowata.

Graby mają twarde i sprężyste drewno, które wykorzystuje się do produkcji instrumentów muzycznych - młoteczków fortepianów i pałeczek perkusyjnych. Jest to również popularne drewno opałowe - dające dużo energii cieplnej.

Lipa

Drzewo liściaste

Występowanie: w całej Polsce (oprócz gór), także w miastach - chętnie sadzona w parkach i wzdłuż ulic - w formie szpalerów

Cechy charakterystyczne: gruby pień, liście w kształcie serca, żółtawe lub białe kwiaty z zielonym skrzydełkiem - kwitną w czerwcu i lipcu

Ciekawostka: miesiąc lipiec zawdzięcza swoją nazwę obłędnemu zapachowi kwitnących lip - w cieplejszych rejonach Polski można się nim cieszyć już w drugiej połowie czerwca.

Panią Lipę możecie spotkać zarówno w lasach liściastych, jak i w mieście - w parkach i ogrodach. Ze względu na piękny zapach kwiatów i kojący cień, Lipy chętnie sadzi się przy alejach spacerowych.

\

 Pień i Liście Lipy

Lipę poznacie po szerokim pniu i bujnej koronie z liści. Widziana z daleka dorosła Lipa rosnąca samodzielnie przypomina kulę na grubym patyku. Drzewa rosnące w sąsiedztwie innych nieco mniej rozrastają się na boki - pnąc się raczej ku górze. Liście mają charakterystyczny kształt serca.

Najłatwiej jednak rozpoznać Lipę w ciepły wieczór na przełomie czerwca i lipca. Obłędny, miodowy zapach drobnych kwiatów jest nie do podrobienia. Koniecznie spróbujcie naparu z kwiatu Lipy lub lipowego miodu, produkowanego przez pszczoły na bazie pyłku kwiatowego z tego pięknego drzewa. Oba specyfiki sprawdzają się zwłaszcza w chłodne, jesienne wieczory - rozgrzewają i pomagają uporać się z przeziębieniem.

 Kwiat Lipy

Słowianie uważali Lipy za drzewa święte. W tradycji chrześcijańskiej natomiast właśnie pod Lipą chętnie stawia się krzyże lub kapliczki. Najbardziej znana w Polsce jest Lipa Czarnoleska, której pamięć uwiecznił w swojej fraszce “Na Lipę” Jan Kochanowski. Tej niestety już nie zobaczycie, ale może w okolicach Czarnolasu spotkacie jej drzewne dzieci?

Akacja (właściwie: Robinia Akacjowa)

Drzewo liściaste

Występowanie: w całej Polsce, często w parkach i w pobliżu siedzib ludzkich

Cechy charakterystyczne: liście złożone z kilku małych listków o jajowatym kształcie, białe kwiaty rosnące w gronach, ostre ciernie rosnące parami u nasady pędów

Ciekawostka: kwiaty akacji po zerwaniu można jeść na surowo

To przybyszka zza morza - pochodzi ze wschodnich rejonów Ameryki Północnej, jednak swego czasu była powszechnie sadzona na wszystkich kontynentach - ceniono jej twarde drewno i miododajne kwiaty. W Polsce spotkacie akacje w parkach i ogrodach, ale także w stanie “dzikim” - to bardzo inwazyjny gatunek.

Robinię Akacjową poznacie po liściach, składających się z kilku małych listków o jajowatym kształcie, a w drugiej połowie czerwca rozpoznanie ułatwią białe, pięknie pachnące kwiaty rosnące w gronach. Kwiaty Akacji są jadalne - można je dodawać do sałatek, a także suszyć i stosować jako dodatek do herbaty.

Liście Akacji

Najważniejszą cechą tego “importowanego” drzewa jest fakt, że kwitnie w czerwcu, a więc: “Kiedy kwitną Akacje - już blisko wakacje!”.

Klon

Drzewo liściaste

Występowanie: Klon Zwyczajny - w całej Polsce (oprócz gór), także w miastach - chętnie sadzony w parkach; Klon Jaworowy (Jawor) - w lasach górskich i na Pogórzu

Cechy charakterystyczne: dość duże, klapowate liście o pięciu, rzadziej siedmiu “czubkach”, nasiona ze skrzydełkami, rosnące parami (tzw. “noski”)

Ciekawostka: liść klonu znajdziecie na fladze Kanady - kraju, gdzie produkuje się syrop klonowy

Liść Klonu Zwyczajnego

Czy kojarzycie drzewo, produkujące charakterystyczne “noski”, które można nakleić na własny nos? To właśnie Klon! W Polsce najczęściej spotykanym gatunkiem jest Klon Zwyczajny. Napotkacie go w lasach liściastych na terenie całego naszego kraju. Różne gatunki Klonów spotkacie także w parkach i na skwerach.

Rozpoznacie je po “pięciopalczastych” (rzadziej “siedmiopalczastych”) liściach. Klon Zwyczajny ma zielone liście, które jesienią pięknie przebarwiają się na żółto, pomarańczowo i czerwono.

 Liście Klonu Zwyczajnego

Odmiany ozdobne mogą mieć przez całe lato liście w kolorze innym niż zielony, np. bordowe. Klony Zwyczajne mają zazwyczaj rozłożystą koronę i osiągają wysokość ok. 20 - 30 metrów. Europejski rekordzista (o wysokości 37 metrów) rośnie, a jakże, w Puszczy Białowieskiej. Młode Klony mają gładką korę, która z czasem pokrywa się “zmarszczkami”.

Nieco inaczej wygląda Klon Jaworowy, czyli Jawor, którego przedstawicieli spotkacie na górskiej wycieczce. Jaworowe liście mają łagodniejszy kształt (nie mają tak wielu sterczących czubków), a pień starszego drzewa obłazi z kory - podobnie, jak u Platana.

Pień Klonu Jaworowego

Jawory są często wyższe od Klonów Zwyczajnych - osiągają nawet 40 metrów wysokości, jednak z ziemi trudno to ocenić (zwłaszcza, że oba gatunki rosną w odmiennych miejscach).

 Liść Klonu Jaworowego

Ciekawostką są (niestety nierosnące w Polsce) Klony Cukrowe. Z ich soku produkuje się pyszny syrop klonowy. Właśnie z tego wyrobu słynie Kanada, która ma nawet czerwony liść klonowy w centralnej części swojej flagi.

Kasztanowiec

Drzewo liściaste

Występowanie: w całej Polsce - chętnie sadzony w parkach i przy alejach spacerowych

Cechy charakterystyczne: ogromne liście składające się z pięciu lub siedmiu podłużnych listków (sporych!), kasztany - okrągłe, brązowe, twarde owoce, w czasie dojrzewania ukrywające się w zielonych, kolczastych pancerzach.

Ciekawostka: do niedawna kwitnące kasztanowce przypominały maturzystom, że egzaminy tuż-tuż

To klonowy kuzyn. Choć pochodzi z Bałkanów, dobrze zadomowił się w Polsce, gdzie jest chętnie sadzony w parkach i w formie alei spacerowych. Po czym rozpoznać Kasztanowce? Każde dziecko to wie - po kasztanach! Te ciemnobrązowe, okrągłe owoce kasztanowca z jaśniejszą plamką świetnie nadają się do produkcji ludzików i zwierzątek. Niedojrzałe kasztany ukrywają się w zielonych, kolczastych ubrankach, które również można wykorzystać w zabawie.

Wiosną rozpoznanie Kasztanowca jest jednak trudniejsze i trzeba wiedzieć, że te drzewa mają ogromne liście - a każdy składa się z kilku osobnych “listków” (sporych rozmiarów) o podłużnym kształcie. W maju Kasztanowce kwitną intensywnie, tworząc stożkowate “wiechy” białych kwiatów (odmiany ozdobne kwitną nieraz na różowo). Podobno kwitnące Kasztanowce to znak dla maturzystów, że już za późno na naukę, bo egzaminy tuż-tuż. Jak jest w praktyce? Przed laty sprawdzało się to doskonale, jednak zarówno przesunięcie matur na sam początek maja, jak i anomalie pogodowe sprawiają, że Kasztanowce nie zawsze zdążą zakwitnąć “w porę”.

Platan

Drzewo liściaste

Występowanie: w całej Polsce - chętnie sadzony w parkach i przy alejach spacerowych

Cechy charakterystyczne: szara kora łuszcząca się płatami - spod spodu ukazują się seledynowożółte i brązowe plamy; kolczaste orzeszki rosnące w grupach tworzących kule

Ciekawostka: platan jest odporny na spaliny i smog, dlatego świetnie nadaje się do nasadzeń w miastach

Spotkacie go w parku i na miejskim skwerze - w całej Polsce. Najpewniej traficie na Platana Klonolistnego - mieszańca Platana Zachodniego i Platana Wschodniego. To drzewo jest trochę jak nasz kraj - zawieszony pomiędzy Wschodem a Zachodem. Może właśnie dlatego Platan Klonolistny tak dobrze czuje się w Polsce - nawet mrozy mu niestraszne.

Jak rozpoznać Platana? Cóż, jak sama nazwa wskazuje, ma liście podobne do klonowych. Pień wygląda, jakby “obłaził ze skóry”. Kora odchodzi od niego płatami (może stąd nazwa “Platan”?), ukazując różnobarwne plamy pod spodem. Niektóre są zielonkawe, inne - brązowe, a jeszcze inne - bladożółte. Nie martwcie się - drzewo ma się dobrze, a odpadające płaty kory… Cóż, taka już natura Platana!

Olcha (Olsza)

Drzewo lub krzew liściasty

Występowanie: Olcha czarna: na nizinach, Olcha szara: w niższych partiach gór, Olcha Zielona: głównie na terenach górskich, w Bieszczadach i Tatrach, w wilgotnych miejscach, np. nad brzegami potoków, przy górnej granicy lasu.

Cechy charakterystyczne: Kwiaty w formie zwisających “sopli” lub “robali”, owoce - orzeszki o wyglądzie małych szyszek

Ciekawostka: z drewna Olchy wyrabiano proch strzelniczy

Olchy lubią wodę. To dlatego można je odnaleźć nad rzekami i nad górskimi strumieniami. W Polsce spotkacie trzy gatunki tych drzew: Olchy Czarne, Olchy Szare i Olchy Zielone. W Bieszczadach Olchy Zielone porastają też połoniny, tuż przy górnej granicy lasu. Pełnią podobną rolę, jak kosodrzewina - stabilizują podłoże, zapobiegając osuwiskom. Takie samo zadanie spełniają Olchy Zielone nasadzone w Tatrach.

Liście Olchy są ciemnozielone, o jajowatym lub okrągłym kształcie i ząbkowanym brzegu. Kwiaty wiszą niczym lodowe sople, a owoce przypominają szyszki Modrzewia. Pień pokrywa ciemnoszara kora. Olchy bywają małe i duże. Wielkość zależy od gatunku: Olcha Czarna jest drzewem, które może osiągać nawet 35 metrów wysokości, Olcha Zielona to krzew dorastający maksymalnie do 4 metrów wysokości.

Olchy, z racji zamiłowania do wilgotnych miejsc, mają drewno odporne na gnicie w wodzie. Dzięki temu są w stanie przetrwać nad brzegiem górskiego potoku, który wiosną przeważnie wylewa.

Topola

Drzewo liściaste

Występowanie: lasy łęgowe wzdłuż rzek, a także (Osika) na suchych terenach.

Cechy charakterystyczne: Topola jest chuda i wysoka, przypomina kolumnę, a jej nasiona fruwają w powietrzu w postaci białych, puchatych kulek

Ciekawostka: topole sadzono w Starożytnym Rzymie na placach miejskich

W Polsce spotkacie: Topolę Czarną, Topolę Białą i Osikę. Pierwsze dwa gatunki lubią wilgoć, chętnie rosną nad brzegami rzek. Osika woli bardziej suche tereny. Ze względu na ich elegancki pokrój, Topole chętnie sadzi się jako drzewa ozdobne, w formie szpalerów. Jeśli zobaczycie z daleka wysokie (osiągają nawet 50 metrów wysokości) i bardzo smukłe drzewa - najpewniej są to Topole.

Liście Osiki są małe i okrągłe i rosną na bardzo długich ogonkach. Topola Biała ma liście o kształcie przypominającym miniaturowe liście Klonu. Kwiaty Topoli są podobne do kwiatów Olchy - wyglądają jak zwisające sople albo… dżdżownice. Bardziej charakterystyczne są owoce - w postaci torebek z pokrytych białymi włoskami nasionami. Jeśli widzieliście latem, jak z drzew spadają białe, puchate kulki, przypominające śnieg albo ptasi puch - zapewne obserwowaliście wysiew nasion Topoli.

Topole rosną szybko i dlatego chętnie sadzi się je zarówno na drzewa ozdobne, jak i… na drewno, z którego robi się m. in. zapałki.

Wierzba

Drzewo, krzew, lub krzewinka liściasta

Występowanie: brzegi rzek w całym kraju, niektóre gatunki (krzewy i krzewinki) występują w górach aż do piętra kosodrzewiny (np. w Tatrach)

Cechy charakterystyczne: kwiaty w formie puchatych “kotków”, wydłużone liście o kształcie lancetowatym

Ciekawostka: w polskiej tradycji katolickiej bukiety kwitnących pędów wierzby często zastępują palmy w Niedzielę Palmową

Wierzby są w Polsce dość popularne - rośnie ich tutaj wielka różnorodność. Na nizinach - w formie dość wysokich drzew o grubym pniu (np. Wierzba Krucha). W górach - w postaci krzewów i krzewinek (np. Wierzba Alpejska). W naturze spotkacie je najczęściej w pobliżu rzek i potoków, a w górach - w piętrze kosodrzewiny (podobnie jak Olchy).

Jak rozpoznać Wierzbę, skoro nie ma jednego, konkretnego gatunku? Łatwo nie będzie, ale Waszą czujność powinny wzbudzić drzewa (to na nizinach), a także krzewy i krzewinki (to w górach) o długich, chudych liściach spiczastych na końcach (lancetowatych), a wiosną - o kwiatostanach tworzących puchate “kotki”, zwane też “baziami”.

Takie wierzbowe gałązki z puchatymi “baziami” możecie zobaczyć w kościele w Niedzielę Palmową. W Polsce trudno o prawdziwą palmę, dlatego ludzie przynoszą gałązki drzewa, które akurat kwitnie - zwykle Wierzba idealnie trafia w termin Palmowej Niedzieli.

Jodła

Drzewo iglaste

Występowanie: w Karpatach (np. na zboczach Babiej Góry), w Górach Świętokrzyskich i na Roztoczu

Cechy charakterystyczne: igły Jodły często rosnące tylko z dwóch stron pędów (np. u Jodły Pospolitej), podłużne szyszki rosnące w górę

Ciekawostka: najwyżej rosnącą Jodłę w Polsce odnaleziono na stokach Kasprowego Wierchu w Tatrach na wysokości 1590 m.n.p.m.

Jodły lubią surowy, górski klimat, dlatego w ich poszukiwaniu musicie udać się w góry, w lasy regla górnego. Te piękne drzewa iglaste spotkacie w Tatrach, Bieszczadach, w Masywie Babiej Góry i w Górach Świętokrzyskich, a także na Roztoczu.

 Pędy Jodły

Jak odróżnić je od innych drzew iglastych? Najłatwiej po szyszkach. Są one podłużne, bardzo podobne do świerkowych, jednak nie zwisają w dół jak sople, a kierują się ku górze. Jodły wyróżniają się także symetryczną posturą - są bardzo eleganckie, dlatego chętnie sadzone są w ogrodach oraz wybierane jako choinki bożonarodzeniowe.

Pień Pani Jodły, początkowo dość gładki, z czasem pokrywa się głębokimi zmarszczkami, a dolne gałęzie opadają. To zupełnie normalne i w żadnym stopniu nie umniejsza jej urodzie. Jeśli spotkacie młodą Jodłę Pospolitą - przyjrzyjcie się jej igłom. Rosną one po dwóch stronach gałązki, tworząc taką “grzeczną fryzurę z przedziałkiem” (nie to, co u rozczochranego Świerka).

Igły Jodły Zwyczajnej rosną na dwie strony

Jodła, jak sporo drzew iglastych, jest rośliną leczniczą - olejek jodłowy stosuje się na bóle reumatyczne, a także do inhalacji przy infekcjach dróg oddechowych.

Cis

Drzewo lub krzew iglasty

Występowanie: w cieniu drzew liściastych i w borach sosnowych - rezerwaty cisowe są np. k. Szczecinka na Pomorzu, k. Barda Śląskiego na Dolnym Śląsku i w Borach Tucholskich (woj. kujawsko - pomorskie)

Cechy charakterystyczne: owoce w formie czerwonych kuleczek, czerwonawa kora odpadająca płatami

Ciekawostka: nasiona Cisa są trujące!

Ten zimozielony krzew lub drzewo lubi spokojne, zacienione miejsca. Często rośnie w lasach liściastych, osłonięty od słońca przez większych drzewnych kolegów. W naturze w Polsce żyją Cisy Pospolite. Różne gatunki Cisów sadzone są w ogrodach jako rośliny ozdobne.

Cisy najprościej rozpoznać po owocach - czerwonych kuleczkach. Wyglądają apetycznie ale pod żadnym pozorem nie wolno ich jeść. W środku kuleczek znajdują się nasiona - silnie trujące, podobnie jak trujące są igły Cisa (biegunka i wymioty to dopiero początek objawów - w skrajnych przypadkach zawarta w igłach i nasionach trucizna może zabić). Charakterystycznym czerwonym kuleczkom towarzyszą zielone igły oraz czerwonawa kora na pniu.

Giętkie i wytrzymałe drewno Cisów przed laty chętnie wykorzystywano do produkcji łuków i kusz.

Jesion

Drzewo liściaste

Występowanie: cała Polska

Cechy charakterystyczne: liście złożone z małych listków o kształcie lancetowatym (z ostrymi końcami), owoce w postaci orzeszków ze skrzydełkiem

Ciekawostka: górale sadzą jesiony koło domów jako ochronę przed wiatrem halnym

Jesiony spotkacie w całym naszym kraju. Rozpoznacie je po liściach - złożonych z małych listków ułożonych jak u Akacji, jednak każdy listek ma spiczasty czubek (akacjowe są jajowate). Kwiaty Jesiona rosną w postaci stożkowatych wiech. Charakterystyczne są owoce - uskrzydlone orzeszki, rosnące po kilka, kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt w wiszących “bukietach”.

Jesionowy pień jest często rozwidlony, a korona jajowata lub przypominająca stożek. Rosnący w Polsce Jesion Wyniosły osiąga wysokość nawet 45 metrów. Sporo niższy jest Jesion Omszony (inaczej: Pensylwański), który w Polsce dorasta do wysokości 15 metrów.

Jesionowe drewno wykorzystywane jest do produkcji mebli, instrumentów muzycznych, a także nart.

Leszczyna

Drzewo lub krzew liściasty

Występowanie: cała Polska

Cechy charakterystyczne: kwiaty w formie zwisających “sopli” lub “robali” - pojawiające się przed liśćmi, owoce - orzechy laskowe

Ciekawostka: z owoców Leszczyny robi się Nutellę

W Polsce w naturze spotkacie Leszczynę Pospolitą, która chętnie rośnie w rzadkich lasach liściastych w piętrze podszytu, a także w zaroślach śródpolnych. Inne odmiany Leszczyny spotkacie także w parkach i ogrodach - niektórzy sadzą ją dla pozyskania pysznych orzechów laskowych, które są jej owocami.

Leszczyna Pospolita to wysoki krzew (do 5 metrów), posiadający liczne rozgałęzienia właściwie od samej ziemi. Jeśli na wiosennym spacerze przez pola i lasy spotkacie taki krzew ze zwisającymi z niego “dżdżownicami” (tak wyglądają kwiaty Leszczyny) - wróćcie w to miejsce na przełomie września i października - macie szansę na własnoręcznie zebrane orzechy laskowe. Liście leszczyny mają bardzo krótkie ogonki (ok. 1 cm) i są jajowate, jednak ze spiczastym czubkiem.

Najbardziej charakterystyczne są orzechy, które zna każde dziecko. Spotkacie je w czekoladzie z orzechami, a ich wizerunek - na opakowaniu słynnej Nutelli. Warto dodać, że orzechy rosną w specjalnych, twardych łupinkach, które trzeba rozłupać przez zjedzeniem. Świetnie radzą sobie z tym wiewiórki, ludziom pozostaje posłużyć się dziadkiem do orzechów. Aby zrobić “Domową Nutellę”, trzeba połączyć zmielone orzechy laskowe, kakao i odrobinę mleka (lub czekoladę) oraz miód. Dla połysku można dodać trochę oleju kokosowego. Konkretne przepisy z łatwością znajdziecie w czeluściach Internetu.

***

Polska stoi przed Wami otworem – razem z dziećmi przyglądajcie się drzewom: ich pniom, liściom i igłom, szyszkom i owocom. Na pewno znajdziecie piękne okazy. I być może nie usłyszycie już: „Mamo, Tato, nic nie widać – drzewa wszystko zasłaniają”.

Przeczytałeś artykuł w portalu Dzieciochatki.pl - Miejsca Przyjazne Dzieciom

POLECANE NOCLEGI PRZYJAZNE DZIECIOM: >>KLIKNIJ TU<<

WSZYSTKIE PRAWA ZASTRZEŻONE

Portal DziecioChatki.pl